Doksanların ortalarında sigara sponsorlukları Formula 1 ile birlikte anılmaya başlandı. 1995 dünya şampiyonasının en iyi 10 sürücüsünün dokuzunun aracında sigara markalarının logoları vardı. Hatta iç çamaşırlarında bile Marlboro, Rothmans ve benzerlerinin renkleri olabilirdi.
20 yıl sonra ise Avrupa çapındaki reklam yasağından dolayı sigara şirketleri çekilmek zorunda kaldı. Aslında bu spor için zararlıydı, en azından sağlığında büyük tahribat yaptı.
Sigara reklamlarının yasaklanmasını eleştirmeyeceğim, ahlaki açıdan bakarsak bu iyi bir şey. Siyah renkli akciğerler, kalp hastalıkları ve diğer hastalıklardan diğer herkes gibi ben de nefret ediyorum.
Sigara reklamlarının da işe yaradığını biliyorum. Bu insanları sigaraya başlatmasa da başladıkları zaman tercih edecekleri markayı etkiliyordu. Doksanlarda yarışları izleyerek büyüdüm ve sigaraya başladığımda Rothmans, Benson & Hedges ve Silk Cut’ı denedim. Çünkü onlar harika görünen başarılı yarış araçlarının sponsorlarıydı. Fransa’dan Gitanes, Almanya’dan da West aldım. Bu güne kadar beni kızdıran tek şey 2005 ve 2006’da dünya şampiyonu olan Fernando Alonso’nun aracının üzerinde bulunan Japon markasının bir Mild Seven paketini satın alamamış olmamdı. Şu an bile, eski bir içici olarak bu markalara karşı bir zaafım var, motor sporları onları alışkanlık haline getirdi.
O harika araç tasarımlarının da geri gelmesini isterdim. Müthiş görünüyorlardı ve üzerlerinde konuşabiliyorduk. 1997’nin Jordan’ı veya bir sonraki yılki eşek arısı motifli olanı… Her şeyi kazanan McLaren-Honda’nın kırmızı beyaz Marlboro renkleri, Mild Seven’ın mavisi, Lotus’un ikonik JPS siyah/altın tasarımı, Mansell’in şampiyon olduğu Williams’ının Camel sarısı… Daha sayar da sayarım.
Ancak bunun tümü kozmetik şeylerdi, sigara lobisi için tartışırken ten güzelliğinden bahsetmemek aslında en iyisidir.
Göz ardı edilemeyecek olan şey ise sigara şirketlerinin motor sporlarının en büyük sorununu çözmüş olmasıydı: yetenekli sürücülerin yarışması için ödeme yapmak. Ve gittiklerinde bu boşluk hiçbir zaman doldurulamadı. Sporun favorilerini ellerinden alırken onları elektronik sigara ile baş başa bıraktılar. (NiQuitin Williams’a sponsor olmuştu.)
Formula 1 bilgisine sahip herkes paranın spor için ne kadar hayati önemde olduğunu bilir. Bu Bernie Ecclestone’un hayatta kalabilmek için içtiği şeydir ve Monako ve Singapur gibi yarışların dikkat çekmesinin arkasındaki sebeptir. Para tüm bu sirkin yılın dokuz ayında yollarda olmasını sağlayan şeydir. F1 inanılmaz pahalı bir şey: her yıl teknoloji ve sanat eseri bir araç tasarlayıp üret, sonra onu dünya turuna çıkar ve şampiyon olabilmek için sürekli geliştirmeye devam et. Sonra, başa dönüp yeniden başla. Bu ucuz değil.
Sigara şirketleri bunun devam etmesine yardımcı oluyordu. Spora milyonlar döküyorlar ve takımlardan sadece araç üzerine biraz etiket yapıştırmalarını istiyorlardı. Takımlar istedikleri sürücüyü takıma katmak ve ödeme yapmak için rahattılar ve mümkün olan en hızlısını bulmaya çalışıyorlardı.
Çünkü tüm sigara şirketleri kazanmak istiyordu. Üzerinde kendi renkleri olduğu sürece podyumda hangi pilotun olduğunu önemsemiyorlardı ve bu tür bir sponsorluğa atacak ciddi miktarda paraları vardı. 90’ların ortasında Marlboro Formula 1’in en büyük iki takımı Ferrari ve McLaren’a sponsor olmuştu ve aynı zamanda Dünya Ralli Şampiyonası, motosiklet yarışları, Amerikan yarışları ve daha da fazlasına para yatırıyordu. Ancak buna değdi. Michael Schumacher beş dünya şampiyonluğunu aracındaki büyük Marlboro logosu ile kazandı.
Bir sigara markasının işleri değiştirdiği örneklerden birisi de Jordan takımıydı. Benson & Hedges ile uzun vadeli bir sponsorluk anlaşmasına sahip olan takım orta sıralarda olmasına rağmen sponsorluk geliri ile Damon Hill, Heinz-Harald Frentzen ve Giancarlo Fisichella gibi kendini kanıtlamış pilotlarla yarışabilmişti. Asla büyük bir takım olamasalar da sarı araçlarla yarışlar kazanabilmişlerdi. Bu F1 gridini sağlıklı tutmuştu, her ne kadar para kötü bir yerden gelse de.
Bu günlerde orta sıralardaki takımlar sürücülerini ticari sebeplerle seçmek zorundalar. Lotus’un Pastor Maldonado’su Venezuela petrol şirketinden para getirirken Force India ise Meksikalı şirketlerden para getiren Sergio Perez ile anlaşmış durumda. İkisi de hızlı pilotlar ancak kaza yapmaya da meyilliler. Onlar Jordan’da koltuk bulamazlardı, ancak arkasında para olmayan yetenekli pilotlar F1’den uzak kalmak zorunda bırakılıyor.
Bu spor için günde 40 paket Rothmans içmekten daha zararlı bir şey. Evet, F1’de her zaman paralı pilotlar oldu, her zaman da olacak. Ancak gridin yarısı yarışmak için para ödüyorsa bu artık maskaralık haline dönüyor. Burası dünyadaki en elit motor sporu şampiyonası ve tüm bu paralı ortalama pilotlar da nedir?
Bu F1’in izleyenler üzerindeki algısını zedeliyor, izlenme rakamlarını etkiliyor ve mevcut sponsorlar kalmak için daha az para ödüyorlar. Bu kötü bir döngü.
Sponsorlar hakkında konuşurlarken, neredeler? McLaren spordaki en büyük takımlardan ve artık bir isim sponsoruna sahip değiller. Bazı takımların sürücü ile ilgili olmayan sponsorları bir elin parmaklarını geçmiyor. Bize sigara firmaları çekildiğinde birçok yeni şirketin kapıda beklediği söylendi, Coca-Cola, McDonalds ve Adidas’ın F1’in sigara reklamlarından arındırılmasını beklediği söylendi, ancak bu hiçbir zaman olmadı. Büyük markalar F1’e hiç ilgi duymuyorlar.
Ve kısmen bundan dolayı ortam giderek daha da küçülüyor. Artık F1’de 10 takım kaldı ve bunlardan dördü ciddi maddi zorluklar çekiyorlar. Tümü en az bir paralı pilot yarıştırıyor.
Formula 1’in problemleri bundan çok daha fazla, bu sorunlar burada son paragraf olmak yerine bir dizi makale hazırlamayı gerektirir. Belki de bu sorunların her zaman olduğunu, ancak sigara parasının bunları kamufle ettiğini söyleyebilirsiniz. Belki de öyle. Ancak açık olan şey şu, Formula 1 sigarayı bıraktığı andan itibaren sağlığı çok daha kötü bir hale geldi.
NOT: Jim Weeks’in Vice Sports için hazırladığı içeriğin çevirisidir.
Bir yanıt yazın