Ansiklopedi – Grand Prix Motor Yarışları

Bu yarışlar hızlı bir şekilde basit bir yol yarışından bir şehirden diğerine devam etmekte olan ve hem sürücüleri hem de araçları dayanıklılık açısından test eden yarışlara döndüler. Yenilikler ve sürücülerin mücadeleleriyle birlikte araçların hızları gittikçe gelişti ve ilk başlarda 160 km/sa oldu ancak yarışlar normal yollarda yapıldığı için sık sık kazalar meydana geliyor ve dolayısıyla hem sürücüler hem de seyirciler ölümcül kazalar geçiriyorlardı.

Grand Prix motor yarışları daha sonra Formula yarışlarına döndü ve şu anda tam olarak temsilcisinin Formula 1 olduğunu söyleyebiliriz. Şu anda tüm Formula 1 yarışları Grand Prix yarışı olarak adlandırılıyor ve Formula 1, Grand Prix yarışlarının devamı olarak görülüyor.

Organize Yarışların Tarihi

Motor yarışları Fransa’da başladı ve toplum anında motor sporlarına sıkı sıkıya sarıldı. Üreticiler, ürünlerini pazarlama konusunda motor yarışlarını iyi bir pazar olarak görüyordu. İlk motor yarışı 22 Temmuz 1894’te Le Petit Journal gazetesi tarafından organize edildi. 128 km üzerinde olan bu yarışın rotası Paris’ten Rouen’e oldu. Yarış Albert de Dion tarafından kazanıldı ancak Dion’a birincilik ödülü verilmedi çünkü onun aracında otomatik ateşçi vardı ve bu kurallar dahilinde görülmediği için ödül verilmedi.

1900’de New York Herald gazetesinin sahibi James Gordon Bennett Jr. ve International Herald Tribune Gordon Bennett Cup’ı düzenlediler. Bennett, uluslararası bir organizasyonun otomobil üreticilerinin otomobillerini geliştirmede etkili olabileceğini düşünüyordu. Her ülkeye 3 araçla bu yarışa katılma şansı tanındı ve ülkelerin hazırladığı araçların o ülkeyi temsil etmesi ve o ülkenin otomobil federasyonu tarafından yarıştırılması gerekiyordu. Uluslararası yarış renkleri bu organizasyon ile kullanılmaya başlandı. Amerika’da ise Williams Kissam Vanderbilt II, 1904’te Long Island’da Vanderbilt Cup’ı düzenledi.

Marcel Renault, 1903 Paris Madrid sürüşlerinden kare

İlk Grand Prix

Grand Prix adını taşıyan ilk yarış 1901’deki Pau Grand Prix’i oldu. Ancak bu yarış tek seferlikti ve o dönemde Grand Prix isminin kullanımı hiç yaygın değildi.

O dönemde Grand Prix adıyla yarışlar Fransa Otomobil Kulübü tarafından düzenleniyordu ve ilk yarış 1906’da gerçekleştirildi. Le Mans’ın temel olarak alındığı pist üçgen şekline benziyordu ve her tur 105 km’den oluşuyordu. Her gün 6 turun koşulması gerekiyordu ve kullanılan araçlar o güne göre oldukça ilkeldi ve bir tur yaklaşık 1 saatte tamamlanıyordu. Ancak bu yarışlarda ön plana çıkan şey, yarışların normal yollarda değilde bir pistte gerçekleştirilmesiydi. Fransa’da 1903’te Paris’ten Madrid’e normal yol üzerinden gerçekleştirilen yarışta Marcel Renault dahil bir çok sürücü ve yaya ölmüş, bunun üzerine Frasız yetkililer yarışı Bordeux’de durdurmuşlardı. Daha sonra yol organizasyonları yasaklandı.

1906’da düzenlenen organizasyona 12 farklı otomobil üreticisi ve 32 kişi katıldı ve Macaristan doğumlu Renault sürücüsü Ferenc Szisz 1260 km’lik yarışı kazanan isim oldu. Bu yarış ilk Grand Épreuve olarak adlandırıldı. anlamı “Harika Deneme” idi ve bu terim daha sonra o sene düzenlenen 8 organizasyonda da kullanıldı.

Bu dönemdeki yarışlar büyük ölçüde ulusal ilişkilerden etkilendi ve bir kaç ülke kendi başına yarışlar düzenliyordu ancak birlikte resmi bir yarış düzenlemeye yaklaşmıyorlardı. Kurallar ülkeden ülkeye, yarıştan yarışa değişiyordu ve genel olarak maksimum ağırlık sınırı koyuluyordu. Bu şekilde motor güçlerinin sınırlandırılması hedefleniyordu. O dönemde 10-15 litrelik genelde 4 silindirden fazla olmayan motorlar oldukça yaygındı. Bu motorlar 50 beygirden daha az güç üretiyordu. Araç üstünde sürücü ile birlikte bir de mekaniker bulunuyordu ve yarış içerisinde bu ikili dışında araç üstünde başkasının çalışmasına izin verilmiyordu. Renault’nun ilk yarışı kazanmasında, Michelin’in geliştirdiği çıkarılabilir jantın etkisi büyüktü. Bu sayede kaldıraç kullanmadan lastik değiştirilebiliyordu ve yolların durumuna göre bu tür tamirler çok sık gerekiyordu.

Georges Boillot, Dieppe’de yapılan 1912 Fransa Grand Prix’i kazanıyor

Yarış Pistlerinin Gelişimi 

Uzun süre, yarışlar amaçlı yapılan pistlerde değil de kapatılmış ancak çok uzun yol pistlerinde gerçekleştirildi. 1906’da gerçekleştirilen Le Mans yarışı buna örnekti, aynı şekilde Scilya yollarındaki 150 km’lik Targa Florio, 121 km’lik Almanya’nın Taunus dağlarındaki Kaiserpreis pisti ve 1907’de Franda Grand Prix’inin yapıldığı 77 km’lik Dieppe pistleri de o şekildeydi. Ancak bunların aksine İngiltere’deki yumurta şeklindeki oval Brooklands pisti 1907’de tamamlandı. Indianapolis Motor Speedway ilk olarak 1909’da kullanıldı ve ilk Indianapolis 500 mil yarışı 1911’de düzenlendi. İtalya’nın Monza pisti ise 1922’de açıldı.

Fransa dışında Grand Prix adını kullanarak düzenlenen ilk yarış 1908’de Amerika’da gerçekleştirildi ve bu yarış Savannah’da düzenlendi. 1921’de İtalya Grand Prix’i Brescia’da düzenlendi. Daha sonra Belçika ve İspanya’da (1924) düzenlendi ve hızlı bir şekilde diğer ülkelerde de Grand Prix yarışları gerçekleştirilmeye başlandı. İngiltere’de ilk yarış 1926’da düzenlendi. Ancak hâlâ resmi bir şampiyona yoktu ve çeşitli kurallardan oluşan yarışlar düzenleniyordu. Kurallar formülünü içeren ilk yarışlar 1. Dünya Savaşından hemen önce kabul edildi ve bu kurallarda motor boyutu ve ağırlık sınırlandırılıyordu ancak bu uluslararası alanda kabul edilmedi.

1904’te bir çok ülkenin motor sporları kulüpleri bir araya gelerek Uluslararası Otomobil Kulüpleri Birliğini oluşturdular. 1922’de Uluslararası Sportif Komisyonu’na Grand Prix yarışları ve diğer uluslararası seriler için kurallar oluşturulması konusunda yetki verildi. O andan sonra özellikle motorlarda sınırlamaya gidildi ancak bu kurallar 1929’da iptal edildi ve Formula Libre denilen döneme geçildi ve yarış organizatörleri sınırlama olmadan yarışlar düzenlediler. 1927 ve 1934 yılları arasında Grand prix yarışlarının sayısında sürekli artış oldu. 1927’de 5, 1929’da 9, 1934’te ise 18 yarış Grand Prix adı altında gerçekleştirildi.

Brooklands pisti, ilk oval yarış pistiydi

2. Dünya Savaşı Öncesi Durum

1933 Monaco Grand Prix’inde ilk defa kura değil de yarışın kalkışını belirlemek için sıralama turları gerçekleştirildi.

Yarışan tüm araçların renkleri uluslararası yarış renkleriydi.

• Yeşil – Britanya
• Mavi – Fransa
• Kırmızı – İtalya
• Sarı – Belçika

1934’ten itibaren Almanya araçlarını boyamayı bıraktı çünkü boyanın ağırlığından kurtulmak isteniyordu. Bu tarihten sonra Mercedes araçları direk metal rengi ile piste çıktığı için “Gümüş Oklar” ismi basında kullanılmaya başlandı.

1920’lerin sonuna kadar Bugatti’nin önderliğinde Delage ve Delagaye araçlarıyla Fransa yarışları domine etti ancak o tarihten sonra Alfa Romeo ve Maserati’yle birlikte İtalyanlar ön plana çıkmaya başladı. Mercedes ise 1923’te Monza’da gerçekleştirilen Avrupa Grand Prix’inde gözyaşı adı verilen aerodinamik görüntüsüyle dikkatleri üzerine çekti.

1930’larda Mercedes ve Auto Union, Naziler tarafından maddi olarak desteklenmeye başlandı ancak ilerleyen zamanlarda  verilen destek basın tarafından biraz abartıldı. Ancak yapılan yardımın % 10 seviyesinde olduğu tahmin ediliyordu. 1935 ve 1939 yılları arasında Alman takımları yarışları domine etti. Mercedes ve Auto Union, o yıllar arasında gerçekleştirilen resmi Grand Prix yarışlarının 3’ü hariç hepsini kazandılar. 1920’lerin başında sağ tarafında yer alan mekaniker kaldırıldığı için araçlar artık tek koltukluydu ve alkollü yakıtlarla  8-16 silindirlik süper şarzlı motorlarla 600 beygire kadar güç üretiliyordu.

Otomobil şampiyonası fikri ilk olarak 1923’te ekim ayında düzenlenen yıllık toplantıda görüşülmüş ve üreticilerin ilgisinin çekilmesi amaçlanmış. İlk Dünya Şampiyonası 1925’te gerçekleştirilmiş. Bu şampiyona sadece üreticilere açıktı ve en az 800 km’ye sahip 4 yarıştan oluşuyordu. Bu şampiyonayı oluşturan yarışlar Indianapolis 500, Avrupa, Fransa ve İtalya Grand Prix’leri oldu. Avrupa Şampiyonası’nda ise bir kaç ülkede yarışlar gerçekleştirildi ve 1935’te sürücüler klasmanının dahil edildiği seri 2. Dünya Savaşı gerçekleştirilene kadar her sene düzenlendi.

Savaş Sonrası Yıllar ve Formula 1

2. Dünya Savaşı’ndan sonra 1946’da 4 Grand Prix düzenlendi. Grand Prix Dünya Şampiyonası için kurallar savaştan önce belirlenmişti ancak Uluslararası Otomobil Federasyonu’nun (FIA) kurulması ancak 1947’de gerçekleşti. Paris’te bulunan federasyon, 1949’un sonunda 1950’den itibaren bir çok ülkeyi içeren Formula 1 Dünya Şampiyonası adı altında sürücüler şampiyonası düzenleyeceğini duyurdu. Ekonomik kriz nedeniyle 1952 ve 1953 yıllarında Formula 2 araçları mücadele etti. Puan sistemi oluşturuldu ve Indianapolis 500 dahil 7 yarış oluşturuldu. İlk Dünya Şampiyonası yarışı 13 Mayıs’ta Silverstone’da gerçekleştirildi.

Dünya Şampiyonası’nun ilk yıllarında hem sürücüler hem de takımlar mücadelesinde İtalyanlar ön plana çıktılar. İlk Dünya Şampiyonu Alfa Romeo sürücüsü Giuseppe Farina oldu. Ferrari ise bir sonraki sene Monaco’da spora dahil oldu ve o tarihten itibaren Formula 1 Dünya Şampiyonasında yarışan tek üretici oldu.

1902-1952 Yıllarını Anlatan Belgesel Video İçin TIKLAYINIZ

1906–1914

Yarış	1906	1907	1908	1912	1913	1914
1	French	French	French	French	French	French

 1921–1929

Yarış	1921	1922	1923	1924	1925	1926	1927	1928	1929
1	French	French	Indy 500	Indy 500	Indy 500	Indy 500	Indy 500	Indy 500	Indy 500
2	Italian	Italian	French	French	Belgian	French	French	Italian	French
3			Italian	Italian	French	San Sebastián	Spanish
4					Italian	British	Italian
5						Italian	British

 1930–1939

Yarış	1930	1931	1932	1933	1934	1935	1936	1937	1938	1939
1	Indy 500	Italian	Italian	Monaco	Monaco	Monaco	Monaco	Belgian	French	Belgian
2	Belgian	French	French	French	French	French	German	German	German	French
3	French	Belgian	German	Belgian	German	Belgian	Swiss	Monaco	Swiss	German
4		German		Italian	Belgian	German	Italian	Swiss	Italian	Swiss
5				Spanish	Italian	Swiss		Italian
6					Spanish	Italian
7						Spanish

 1946–1949

Yarış	1946	1947	1948	1949
1	Saint-Cloud	Swiss	Monaco	British
2	Nations	Belgian	Swiss	Belgian
3	Turin	Italian	French	Swiss
4		French	Italian	French
5			British	Italian

(Bu yazımızla birlikte bu kış döneminde sizlere sunacağımız Formula 1 ve Grand Prix yarışları tarihine giriş yapmış bulunmaktayız. Bundan sonra belli aralıklarla Formula 1 ve Motor sporları tarihi konusunda sizleri bilgilendirmeye çalışacağız)

Sıradaki İçerik: Formula 1’in Kısaca 60 Yılı